Eerder verschenen bij Stichting Het Drentse Boek:
In de serie vraoggesprekken van Mischa van Huijstee met leden van de Drentse Schrieverskring is ok een oflevering maokt met mij. De schrievers wordt interviewd op heur warkplek.
Het gesprek met Suze Sanders is hier te zien.
De leste tied warkte ik an een gedicht over een plek die wij bezöchten tiedens oeze reis deur een diel van het Zudereilaand van Nieuw-Zeeland. Daor woont oeze dochter sunt een jaor of zes en ik kan mij hiel best veurstellen dat zij zuk daor meraokel thoes vuult. Niet allen het laand is prachtig, met al zien verscheidenheid an natuur, de sfeer is vrundelijk. Die natuur kan trouwens ok beheurlijk grimmig wezen. Wij waren undermeer in Hokitika, een kleine plaots an de Westcoast. Daorover giet het gedicht.
Schitteroogies in Hokitika
Deur een veurjaorszute aovendlocht
volg wij de route naor de Glow Worm Dell
duuster leg zien haand op oes gezicht
aw schoefelt langs het opgaond olde pad
zaachte fluustertonen slingert um oes hen
’t is of de prille naacht de stemmen smoort
amperan bewegend
klein as verre steerns
schitteroogies in ungriepbaor zwaart
wij staot en kiekt en ziet aal meer
as dat toch ies de zielen waren
van geliefden die der niet meer bint
die oes volgd hebt zunder daw het zagen
beneden dendert over ‘t spoor
de ritmisch zwaore dreun van Kiwi Rail
een schelle fluitttoon schrikt oes op
jag oes weerum de briede straoten in
waor allervrundelijkst nog lochten braandt
achter de hoezen zingt de Tasmanzee
dommit komp een gure wind an laand
het duurt gien uren meer
veurdat het regent.
© Suze Sanders
Nao veul jaoren vrundschap muit het mij slim da'k afscheid nimmen moet van mien goeie vrund en collega-schriever Gerard Nijenhuis. Op 23 oktober j.l. kwam hij oet de tied. In 2011 ha'k understaond interview met Gerard veur de Taolkraant.
Veur het 50e nummer van De Taolkraant leek het de redactie mooi um het vraogpraotie te holden met Gerard Nijenhuis, umdat hij as schriever al roem 50 jaor een belangrieke plek hef in Drenthe. Daornaost hef hij veul daon in het belang van de Drèentse taol. En aaid is hij nog actief. Zo kwam in 2010 zien roman ´De dag dat vader verdween´ oet bij Het Drentse Boek en was hij de leste paor jaor de eerste gemientedichter van Borger-Odoorn. Wij heb het met Gerard over zien eigen schrieverij en wat er daordeur wieder op taofel komp.
Gerard Nijenhuis publiceerde zien eerste gedicht ‘In
Memoriam’ in 1952 in het maondblad Drenthe. Het was een Drentstaolig
gedicht veur een jong oet Gieten, die as tbc kreeg en daordeur oet de tied
kwam. Gien wonder dat dit Gerard bezunder raakte, want zölf wus hij maor al te
goed wat het betiekende um tbc te hebben. Zien eigen mam lag jaorenlang in
aofzundering in een speciaol hoesie in de toen, umdat ze die ziekte har.
Gelukkig kwam zij der oeteindelijk wel goed deurhen en weur het dreigende ‘Dien
mam wordt niet weer beter’, wat Gerard as jonkie vaok te heuren kreeg, gien
waorheid.
Het zul maor zo kunnen dat dat gedicht in het maondblad Drenthe destieds de andacht trök van Tonny van der Veen, de man van de Regionale Omroep Noord, die aaid op zuuk was naor nei talent veur het Drèents programma. Want toen Gerard as student theologie naor Grunning gung, duurde het niet lang veur Tonny van der Veen hum vreug um met te warken an dat programma. Met Hans Heyting, die ok veur de RON(O) warkte, was Gerard al eerder in de kunde kommen en zij kunden vortdaolijk goed met mekaor geworden. Ok Gerriet Wilms en Max Douwes waren in die tied vaste metwarkers an het radioprogramma. Veur de rubriek ‘Drèentse dreumerijen’ schreef Nijenhuis under de schoelnaom Harm Werners verhaolen, die in 1955 bundeld bint under de titel Um ’t hemelriek.
Daornaost schreef hij ok in ’t Nederlands. Met de novelle Biecht bij Franciscus (niet oetgeven), wun hij in 1954 de tweede pries in een wedstried veur Vlaamse en Nederlandse studenten. Wieder publiceerde hij ok gedichten en verhaolen in het studentenblad ‘Minerva`.
Veural in ’t begun waren twee meer ervaoren schrievers van belang veur Gerard. Wat het Nederlandstaolige anbelangt was dat Ben van Eysselsteijn. Maor deur het lezen van het wark van Hans Heyting leerde Gerard, daj deur de Drèentse taol te gebroeken een intimiteit bereikt die in het Nederlands moeilijker vuulbaor te maoken is. Naost het aofstandelijke van het Nederlandstaolige ráákt het Drèents veul meer, waor het giet over de binnencirkel van het leven, over verdriet, ervaoringen.
Deur de komst van het Drents letterkundig tiedschrift Roet en daorin publicerende jongere schrievers, veraanderde ok ien en aander binnen de Schrieverskring. De jongere leden hadden meer kritiek op de maotschappij en andacht veur politiek, wat ok tot oetdrukking kwam binnen de Schrieverskring. Veur paartie oldere schrievers was dat reden um heur lidmaotschap op te zeggen. Maor Nijenhuis en met hum nog wat oldere schrievers, hadden daor weinig problemen met en publiceerden naost Oeze Volk ok in Roet.
Oeteindelijk weur de Schrieverskring opheven in 1996, maor nao een periode van inmiddels vieftien jaor zunder Schrieverskring, is ’t lichtkaans gien gek idee um een heroprichting te overwegen. Zu’n organisaotie hef toch ok een bepaolde saomenbindende functie en Gerard vindt het eigenlijk wel een gemis dat dat er nou niet is. ‘De neie Drèentse Schrieverskring’ zul een neie naom kunnen wezen. Zölf het initiatief daorveur nog ies nimmen wil hij niet, maor bij heroprichting zul hij wel weer lid worden.
In zien studententied was Nijenhuis veurganger in de eerste Drèentse kerkdienst die bij de RONO te beluustern was en laoter preekte hij op veul plaotsen in Drenthe in de streektaol. In die tied as domnee gung de creativiteit miest zitten in preken en inleidings. Hij woonde inmiddels in Noord-Holland. Begun jaoren ’70 stopte hij as predikant en kreeg hij in Grunning wark as bedriefsmaotschappelijk warker. Boetendes verhoesde hij weer naor Drenthe en kwam der ok weer meer ruumte veur literair wark: proza en poëzie, zowel in het Nederlands as in het Drèents. Streektaol, zeg Gerard, hef zien beparkings, maor zit dichter bij je. Het is as de binnenvoering van een jas. Het Nederlands döt wat officiëler an.
Eigenlijk was hij het liefst schilder of musicus west, um
zunder woorden emoties tot oetdrukking te kunnen brengen in een universele
taol. Desalniettemin hef schrieven een bepaolde funcie veur hum en kan het een
manier wezen um dingen oet te zuken. Vraogen die hum bezigholdt bint
bijveurbield: Wat blef er over as alles van je afvalt? Wat betiekent
sexualiteit? Hoe leeft mèensken deur, nao bepaolde veraanderings in heur leven?
Deur zien schrieven perbeert Gerard daor een vinger achter te kriegen.
Hij wes erop, dat in bijna al zien boeken ien gesprek veurkomt wat een scharnierpunt is. In Het verbörgen leven (2004) is dat bijveurbield het gesprek van Jentje met Alfons en in De dag dat vader verdween (2010) het gesprek op het kerkhof tussen Julius en Hilbert. In alle boeken speult dialogen een belangrieke rol. Gerard schref ze in de directe rede, in de spreektaol. Die dialogen moet onthullend wezen over de persoon en ze moet zien laoten wat diegene lichtkaans juust niet wil laoten zien. Aj zien boeken in hoes hebt, moej ze der nog maor ies op naoslaon.
Hij hef gien vaste schriefplek in zien hoes in Brönneger, al is hij wel vaok boven an ‘t wark. Op grote vellen papier ontstaot de eerste zinnen, de eerste heufdstukken, die laoter dan in de computer zet wordt. Gerard schref het liefst in de mörgen en eerst in stilte. Maor as het verhaol goed op gang is, kan ’t wezen dat er meziek klinkt. Zo drèeide tiedens het schrieven van Het verbörgen leven de viefde symfonie van Mahler geregeld.
In jannewaori van dit jaor is Gerard stopt met zien wark as gemientedichter van de gemiente Borger-Odoorn. De leste twee jaor schreef hij in die functie um en nabij 25 gedichten, die as hij zölf ‘gebruukspoëzie’ nuumt. Hij vun ’t meraokel mooi um te doen. Het waren gedichten in zowel het Nederlands as het Drèents, op eigen initiatief dan wel in opdracht maokt, of ter gelegenheid van bijveurbield een bepaolde bijienkomst.
Al met al kan Gerard best tevreden wezen over zien literaire productie, de initiatieven die hij deur de jaoren hen nam binnen de Drèentse literaire wereld en zien inzet veur het Drèents. Zölf rekent hij Onteigening (1987), Het verbörgen leven en De dag dat vader verdween tot zien beste wark. Over dat leste boek is hij het miest te spreken. Het is vrij concentreerd schreven en weur in Drenthe ok goed verkocht. As ’t even wil, zal der nog wel weer ies een boek van hum verschienen, al bint daor nog gien vaste plannen veur.
Binnen de Drèentse schrieverij van tegenwoordig mist Gerard
de kritische toon, de satire, het franterige. Eerder waren der meer schrievers
die het anduurden um problemen an te pakken. Dat gebeurt nou veul minder.
Wat, tenslotte, wèenst Gerard Nijenhuis het Drèents toe veur
de toekomst?
Een meer wetenschappelijke benaodering, zoas hij dat ooit veur zich zag in een op te richten Drèentse Academie, een wat kritischer, beetien franterige toon en hij eindigt met ‘leve de poëzie!’
Suze Sanders
Vandaog is 't 22 juli 2023 en alweer twaalf jaor leden dat Noorwegen hard tröffen weur deur een bomanslag in het regeringskwartier van Oslo en laoter die dag deur de gruwelijke schietpartij op Utøya. In totaol kwamen 77 mèensken oet de tied, de miesten van heur nog arg jong.
De bekende Noorse schriever Lars Saabye Christensen schreef kört nao die dramatische gebeurtenissen het gedicht 22.7.2011.
Hierunder mien Drentse vertaoling.Ter naogedachtenis an alle slachtoffers.
22.7.2011
tröffen
deur vlam en schaduw
lao’k
alles lös wa’k in de haanden heb
en
zie: de dingen verliest heur gewicht
de
hemel verlös zien kleur
de
wind verlös zien zeilen
de
gedachten verliest heur kracht en de woorden heur betiekenis
de
nacht verlös zien mörgen
de
dag verlös zien zun
ik
zie: het verdriet is een haarde materie
wij
bint bewarkers van het verdriet
wij
hamert der op, spant het en boegt
en
vörmt het
tot
wij ziet: het verdriet hef gien
terugwarkende
kracht
de
doden gedèenken is ze herinnern
zoas
ze leefden
in
ogenblik en jaor, in tied en seconde
de
doden eren is heur leven vervullen
ok
al blef niks hetzölfde
tröffen
deur vlam en schaduw
lao’w
alles lös wa’w in de haanden hebt
en
holdt een roos umhoog
de
roos hef geliek
dus
verzaomel je blommen tot een groot boeket
verzaomel
je locht um deur ’t duuster te zien
verzaomel
je vreugde um alle traonen te draogen
verzaomel
je hoop um de dreum vast te holden
verzaomel
je gedachten um alle twiefel an te kunnen
dus
verzaomel je volk
verzaomel
oeze naosten
verzaomel
oes saomen
Lars
Saabye Christensen
Vertaoling
oet het Noors: Suze Sanders
.JPG)
Grèenzend an het Drouwenerzaand lig een nei natuurgebied: De Branden. 't Zal een half jaor leden wezen, da'k 't verzuuk kreeg um een gedicht te schrieven veur bovenstaond informaotiebret over dit gebied. Een mooie oetdaoging! Ik verdiepte mij in de geschiedenis van De Branden, herinnerde mij da'k der een oflevering van 'Roeg!' over zag en keek die nog ies weer. Gaondeweg kreeg ik wat ideeën veur 't gedicht.
Veur mij persoonlijk har dit een extra dimensie. Mien veurolders van vaoders kaant woonden in dizze streek: Börger, Drouwen, Brönneger. Mien betbetovergrootvaoder Jan Gerks Hof (1807-1870) was hier scheuper en schient (volgens Harm Tiesing) 'scheper Proempien' te wezen in 't gedicht 'Het hunnenbed te Borger' van Willem Seymour Mulder (1820-1896). Dat 48 kwatrijnen tellend gedicht bestiet haost hielemaol oet een Drentse tekst, die eindigt met:
"En vrag jow soms 'n ander nao,
'Is dat verhaol waor en opregt?'
Zeg dan maor driest hardop van jao!
Want scheper Proempien heft mi 't zegt."
(Scheupers van de taol, 2011, pag. 34)
.jpg)
Weerum naor 'De Branden'. Het project is ofrond en ter gelegenheid daorvan was op 3 juli j.l. een bijienkomst waor de onthulling van het al nuumde informaotiebret wezen zul. Anja Woortman, Sonja van der Meer, Henk Jumelet en ikzölf hadden de eer en der was aordeg wat volk getuge van. Daornao vun een wandelingexcursie plaots deur een diel van 't gebied.
 |
| Een paor week eerder stun dit diel under waoter. |
 |
| Der gruit in een mum van tied al van alles. |
 |
| Belangstelling zat veur de wandelexcursie. |
.JPG) |
| Wij kuierden tot an de vistrap. Tot slot mien gedicht. |
Zoas
een spons hol ik het
hemelwaoter bij mij zoeg
de kwel op oet de olde grond kraanswier
leg ik deel um spiegellocht snaovelzegge
roep ik haostig wakker an
mien oevers daanst al vogels rond under
felle braand van aovendrood zwömt
de vissen naor
een zee van vrijheid in
de leite van de diepenschoot. ©
Suze Sanders |
Juli komp in zicht en in die maond staot drèei optredens op staopel.
In de eerste week van juli lees ik een gedicht veur wa'k schreef in opdracht. Het is daornao te lezen op de stee waorover 't gedicht giet. Laoter meer daorover.
Op zaoterdag 15 juli treed ik op tiedens het openluchtfestival ZomerGoed in Linde. Meer informaotie over het oetgebreide programma is hier te vinden.
En op zundagmiddag 23 juli is in Schipbörg de Suze Sanders-lezing in de serie Underweg in Drenthe. Van harte welkom!
"Op 23 juli hew de viefde lezing van Underweg. Centraal stiet het gedicht Op de Kymmelsbarg van Suze Sanders.
Oeze gasten bint, behalve Suze Sanders:
Egbert Meijers, schriever, dichter, muzikant en ambassadeur van het
Nationaalpark Drentsche Aa;
Theo Spek, hoogleraar Landschapsgeschiedenis an de RU Grunning;
Veur de meziek zörgt Leonieke Toering en Jan-Roelof Bathoorn.
Nao de lezing kuier wij, met kundige begeleiding van Theo Spek en Egbert
Meijers deur Schipbörg naor de Kymmelsbarg."
